“Bizzat Hallediniz”, ‘Bırakın Tarihçiler Tartışsın’ Cevabını Bertaraf Etmeye Talip

“Bizzat Hallediniz” sergisinin proje koordinatörü Salih Erturan ile sergi araştırma ekibinden Dr. Cihangir Gündoğdu, BirGün gazetesinden Alev Karaduman’ın sorularını yanıtladı.

“Bizzat Hallediniz” Ermeni Soykırımı’nın 100. yılında operasyonun aşamalarını ve detaylarını Başbakanlık Arşivi’ndeki dört yıla yayılmış telgraflar üzerinden irdeleyen bir sergi. Babil Derneği ve Tarih Vakfı’nın ortak çalışması ile gerçekleşen sergideki telgraflar kamuoyu ile ilk defa buluşuyor ve soykırıma dair Talat Paşa’nın çok çarpıcı talimatlarını ve aşağıdan gelen cevapları içeriyor. 31 Aralık’a kadar Tütün Deposu’nda görebileceğiniz sergiyi Salih Erturan ve Cihangir Gündoğdu ile konuştuk…

“Bizzat Hallediniz” sergisi için nasıl bir ekiple çalışıldı, nasıl bir hazırlık süreci oldu?
Bu sene de soykırımın 100. yılı, çok fazla çalışmayla karşılaşacağımızı biliyorduk ama biz daha önce girilmemiş bir alana girerek derdimizi anlatmak istedik. Talat Paşa’nın daha doğrusu Dahiliye Nezareti’nin 1914-15-16-17 yıllarında çektiği telgraflarını inceledik ve 350 telgrafı sergilemeye karar verdik.

Arşive henüz girmeden soykırımı bire bir belgeleyen bu kadar belgeye ulaşacağınızı tahmin ediyor muydunuz?
Elbette ki neyle karşılaşacağımıza dair bir fikrimiz vardı ancak aşağıdan cevaben gelen telgrafları çalışmak bizim için ilginç bir deneyimdi. Telgraflarda Anadolu’daki Ermeni varlığının nasıl buharlaştırılacağına dair hem talimatlar hem de aşağıdan onların karşılığını, aşama aşama bir halkın nasıl havaya karıştırıldığını görebiliyorsunuz.

Sergi alanında göç yollarındaki kafilelerin azalarak gittiğini gösteren demografik bir harita var. Bu verilere nasıl ulaştınız?
Bizler bu nüfus haritasını çıkartırken hem Talat Paşa’nın defterindeki hem de telgraflardaki rakamlara başvurduk. Telgraflarda şu kadar insan öldü, şu kadarı göçtü kaldı diye raporlar var. Talat’ın kendisinin bizzat bu mühendislik ve istatistik çalışmanın başında olduğunu biliyoruz çünkü sürekli aşağıdan bilgi talep ediyor. 1916 oluyor hâlâ ne kadar Katolik, ne kadar Protestan ne kadar Müslümanlaşmış Ermeni kaldı bana bir cetvel hazırlayıp yollayın şeklinde telgrafları var. “Cetvelleri postaya verdik” diye cevaplar gidiyor. Ama cetvellerin kendisinin nerede olduğunu bilmiyoruz.

Söyleşinin tamamı için lütfen tıklayınız.